Tuesday, April 17, 2012

Reb Khayim Soloveytchik



Reb Khayim Soloveytchik, der Brisker Rov, is schõn lang berühmt in der welt far dem gröss’sten lamdon (scholar) zwischen heuntige rabonim. Nâch’n tõdt vun Reb Yitzkhak Alkhanan is er, Reb Khayim Volozhiner, ânerkennt geworen als der gröesster guon (genius) als höch’ster autorität in lomdos, in alle sachen, wâs sennen shaykh (connected to) zu religion. Vun alle ecken welt wenden sich zu ihm rabonim mit harbe shaylos un tshuvos (questions and answers) als zu der höch’ster instanz. Auf die rabonische  un rebbeyische zusamen-fâhren in Rusland hât men sich zugehört zu sein stimme mit der gröss’ster aufmersamkeit. In der jungerer welt is Reb Khayim Soloveytchik a nâmen, wâs drückt aus a begriff vun verbissenem fanatism, wâs will nischt wissen vun kéin shum p’shoros mit die apikorsim (no comporomise with freethinkers), vun kéin shum neue zeiten mit séiere neue fo’derungen. Ot asa is der Brisker Rov, Rov Khayim Soloveytchik, Laut sein grõssen shem (reputation), wâs er hât arum in der weiter un breiter welt. 

Ihr darft âber nor verbrengen etliche täg in Brisk – erscheint Euch ot die allenfalls interessante persönlechkeit, in a ganz neuer gestalt. In Brisk redt men wenig wegen die lomdos un geunos vun Reb Khayim Soloveytchik. S’redt dâ auch wenig vun sein fanatism. Brisker Yidden kennen séier Rov vun an ander seit. Auf alle kreusen vun der Brisker Jüdischer bavölkerung macht an umgeheuer tiefen eindruck sein hõche moralische persönlichkeit. Un dâ treffen sich zusammen die alle méinungen vun der higer Jüdischer gesellschaft. Junge menschen mit freie religiöse gedanken, punkt asõ wie eltere frumme Yidden, derzählen Euch mit gleicher begeisterung verschiedene mayssos (stories) wegen séier Rov; mayssos, wâs sennen ähnlich zu legenden wegen amâlige behaltene lomed-vovnikehs (“thirty-sixers”, the thirty six holy men for whose sake the sinful world is permitted to go on).

Reb Khayim Soloveytchik is a breiter Yid, mit breite akseln mit a breiten nâs, mit a pâar grõsse braune augen, wâs kucken kindisch-umschuldig in der welt. Er hât in sich nischt kéin shum verdveykoste-rabonische (exalted) manieren; kuckt nischt arâb mit a verkneutschten steren, hât nischt kéin zewéikten ponim un kein tenuos (manners) vun a gekrõnten godol (great man). Dâs is a poshuter (ordinary) glatter Yid, wâs kenn âber die welt auf sein stéuger. Kenn sie ephshar (perhaps) besser vun Euch, wéiss âber nischt vun kéin shum kuntzen. Un khotch alle sâgen as er hât a grõssen kop, wâs vermâgt a sakh khariphos un geunos (brilliance), un wâs zuoieb ihm hât er sich a grõssen shem in der welt gekroggen, lebt er âber nischt mit’n kop, nur mit’n harzen. Un a harz hât Reb Khayim Soloveytchik full mit liebe zu alle menschen, un vun alle menschen mehr zu die derschlâgene un gefallene, zu die letzte auf’n léiter vun menschlichen glück.

Der Brisker Rov is der letzter Rov vun jenem typ gâr amâlige rabonim, wâs hâben nischt gewusst vun kéin tsuros ha-matbeye (money problems). Ot hât ihm der shamas vun kohol gebracht seine s’khiros (wages), eingewickelt in a papierel. Reb Khayim nehmt zu bei’m shamas dâs papierel un legt es arein, nischt einkuckendig sich, in kommod. In einige minuten arum kummt arein a Yiddeneh in klâgt sich: sie nât nischt kéin brõt, tzi a kind is krank – mdarf a doktor. Reb Khayim nehmt araus vun kommod dâs papierel un git es aweg der Yiddeneh, un dort is a zwanzig, dreisig rubel geween – asõne sachen fleggen vorkummen oft. S’flegt treffen, as der Reb Khayim alléin hât gedarft essen, is nischt geween wâs.

Is geblieben bei stâdt: mehr nischt zugeben die s’khiros Reb Khayim’en in hand. Sein weib, die rebbitzen, bekummt es.

Reb Khayim’en wert gegeben vun stâdt fartige holz auf beheitzung. Khapt sich kohol (the communal leadership) amâl, as der Rov is a zu grõsser baal-hetzoyeh (spendthrift) auf holtz: fünf hundert rubel a jâhr steht verschrieben. Beganev’t (robbing) dem Rov un die stâdt, macht men a khekirah u-drishah (speculation). Weist sich araus, as der zusteller is nischt schuldig: der Rov bekummt dâs ganze holz far der ganze summe, sucht men weiter un m’gefinnt, as der Rov alléin verbraucht ephshar a zwanzigtel vun die holtz un dâs übrige zeschlept ârime leut, nischt kholileh (God forbid) séi ganvenen, nor séi kummen un nehmen, wer wieviel es darf. Wârum kéin schloss hängt nischt auf’n rebben’s stall, der stall is offen far allemen.

Hât men gewollt aufhängen a schloss. Lâst nischt Reb Khayim. “Wâs héisst,” sâgt er, “wie könn er sitzen bei a warimen õwen, besha’as (while) a sakh ârime leut is der õwen kalt…

To Be Continued….

No comments:

Post a Comment