Reb Khayim Soloveytchik, der Brisker Rov, is schõn lang berühmt in der welt far dem gröss’sten lamdon
(scholar) zwischen heuntige rabonim.
Nâch’n tõdt vun Reb Yitzkhak Alkhanan is er, Reb Khayim Volozhiner, ânerkennt
geworen als der gröesster guon
(genius) als höch’ster autorität in lomdos,
in alle sachen, wâs sennen shaykh (connected
to) zu religion. Vun alle ecken welt wenden sich zu ihm rabonim mit harbe shaylos un tshuvos (questions and answers) als zu der höch’ster instanz. Auf
die rabonische un rebbeyische
zusamen-fâhren in Rusland hât men sich zugehört zu sein stimme mit der gröss’ster
aufmersamkeit. In der jungerer welt is Reb Khayim Soloveytchik a nâmen, wâs
drückt aus a begriff vun verbissenem fanatism, wâs will nischt wissen vun kéin shum p’shoros mit die apikorsim (no comporomise with
freethinkers), vun kéin shum neue
zeiten mit séiere neue fo’derungen. Ot asa is der Brisker Rov, Rov Khayim
Soloveytchik, Laut sein grõssen shem
(reputation), wâs er hât arum in der weiter un breiter welt.
Ihr darft âber nor verbrengen etliche täg in Brisk –
erscheint Euch ot die allenfalls interessante persönlechkeit, in a ganz neuer
gestalt. In Brisk redt men wenig wegen die lomdos
un geunos vun Reb Khayim
Soloveytchik. S’redt dâ auch wenig vun sein fanatism. Brisker Yidden kennen
séier Rov vun an ander seit. Auf alle kreusen vun der Brisker Jüdischer
bavölkerung macht an umgeheuer tiefen eindruck sein hõche moralische
persönlichkeit. Un dâ treffen sich zusammen die alle méinungen vun der higer
Jüdischer gesellschaft. Junge menschen mit freie religiöse gedanken, punkt asõ
wie eltere frumme Yidden, derzählen Euch mit gleicher begeisterung verschiedene
mayssos (stories) wegen séier Rov; mayssos, wâs sennen ähnlich zu legenden
wegen amâlige behaltene lomed-vovnikehs (“thirty-sixers”,
the thirty six holy men for whose sake the sinful world is permitted to go on).
Reb Khayim Soloveytchik is a breiter Yid, mit breite akseln
mit a breiten nâs, mit a pâar grõsse braune augen, wâs kucken
kindisch-umschuldig in der welt. Er hât in sich nischt kéin shum verdveykoste-rabonische (exalted) manieren; kuckt nischt arâb mit a
verkneutschten steren, hât nischt kéin zewéikten ponim un kein tenuos (manners) vun a gekrõnten godol (great man). Dâs is a poshuter (ordinary) glatter Yid, wâs kenn
âber die welt auf sein stéuger. Kenn sie ephshar
(perhaps) besser vun Euch, wéiss âber nischt vun kéin shum kuntzen. Un khotch alle sâgen as er hât a grõssen kop, wâs
vermâgt a sakh khariphos un geunos
(brilliance), un wâs zuoieb ihm hât er sich a grõssen shem in der welt gekroggen, lebt er âber nischt mit’n kop, nur mit’n
harzen. Un a harz hât Reb Khayim Soloveytchik full mit liebe zu alle menschen,
un vun alle menschen mehr zu die derschlâgene un gefallene, zu die letzte auf’n
léiter vun menschlichen glück.
Der Brisker Rov is der letzter Rov vun jenem typ gâr amâlige
rabonim, wâs hâben nischt gewusst vun kéin tsuros
ha-matbeye (money problems). Ot hât ihm der shamas vun kohol gebracht
seine s’khiros (wages), eingewickelt
in a papierel. Reb Khayim nehmt zu bei’m shamas
dâs papierel un legt es arein, nischt einkuckendig sich, in kommod. In einige
minuten arum kummt arein a Yiddeneh in klâgt sich: sie nât nischt kéin brõt,
tzi a kind is krank – mdarf a doktor. Reb Khayim nehmt araus vun kommod dâs
papierel un git es aweg der Yiddeneh, un dort is a zwanzig, dreisig rubel
geween – asõne sachen fleggen vorkummen oft. S’flegt treffen, as der Reb Khayim
alléin hât gedarft essen, is nischt geween wâs.
Is geblieben bei stâdt: mehr nischt zugeben die s’khiros Reb Khayim’en in hand. Sein
weib, die rebbitzen, bekummt es.
Reb Khayim’en wert gegeben vun stâdt fartige holz auf
beheitzung. Khapt sich kohol (the
communal leadership) amâl, as der Rov is a zu grõsser baal-hetzoyeh (spendthrift) auf holtz: fünf hundert rubel a jâhr
steht verschrieben. Beganev’t (robbing)
dem Rov un die stâdt, macht men a khekirah
u-drishah (speculation). Weist sich araus, as der zusteller is nischt
schuldig: der Rov bekummt dâs ganze holz far der ganze summe, sucht men weiter
un m’gefinnt, as der Rov alléin verbraucht ephshar
a zwanzigtel vun die holtz un dâs übrige zeschlept ârime leut, nischt kholileh (God forbid) séi ganvenen, nor séi kummen un nehmen, wer
wieviel es darf. Wârum kéin schloss hängt nischt auf’n rebben’s stall, der
stall is offen far allemen.
Hât men gewollt aufhängen a schloss. Lâst nischt Reb Khayim.
“Wâs héisst,” sâgt er, “wie könn er sitzen bei a warimen õwen, besha’as (while) a sakh ârime leut is der õwen kalt…
To Be Continued….
No comments:
Post a Comment