Monday, March 12, 2012

Nathan the Advocate


Nossan-Noteh der “Shtadlan” (representative) hât gelebt in éin zeit mit dem berühmter Mohilever gvir (man of affairs) un klal-tuer Yehoshua Zeitlin, wâs hât gespielt a grõsse role in Jüdischen leben var Yekaterinan un Potemkinen. Er alléin, Noteh der Shtadlan, hât nischt belangt zu die gvirim. In die jungere jâhren is er geween aphilu a baal-melukhah (even a tradesmen) – a séigermacher. Nor der séigermacher hât in amâlige zeiten sich nischt gerechent far a gewöhnlichen baal-melukhah. Dâs rov (majority) hât sich genummen derzu a balebatische kind, oft a lamdon, wâs hâty gehat a künstlerische neshomah (soul), un in die vier wändt vun’m beys ha-midrash is ihm geween zu trucken. Der séigermacher is geween bei’n oylam khoshuv (?), kimat (almost) wie a doktor, zulieb sein “umnus” (?), dâs héisst zulieb sein künstlerishe arbeit, sein verstand in dem geheimen bau vun die séiger-gedärim. Biphrat (in particular), as Noteh der Shtadlan is geween a reicher balebus (householder), hât gehat, akhutz (in addition to) sein warstadt, auch a séiger-geschäft. Hât sich gehalten stark m’yikhusdig (aristocratic). Er is geween sehr a weltlicher un wissender mensch. Dâs is geween der erster Jüdischer notarius in Rusland. Poreytzim  (landowners, usually Polish) hâben zu ihm gehat grõss zutrau, hâben bei ihm geld gehalten un ohn ihm gâr nischt getân. Demselben respekt hâben far ihm gehat Russische seroros (lords). Er is geween derzu a grõsser kop-mensch un a khokham (wise man). Seine kinder hât er noch in jener zeit gebildet auf’n Europäischen stéuger, gelernt séi Russsisch, Põlisch, Französisch. Er hât gehat a grõsse gesünd. Alle sühn, töchter, schnier, éidems – kinder un éiniklach hâben gelebt arum ihm, in harkhovah (spaciousness). Wârum Noteh der Shtadlan hât verdient but arum die poreytzim un sich bréit geführt.

S’is übrig zu sâgen, as Noteh der Shtadlan is geween sehr an ângenummene person bei Yidden. Nischt blõs in Mohlilev un Mohilever Gubernia is er geween berühmt, nor in alle Jüdische städt hât men ausgeredt sein nâmen mit a moyrahdigken derekh-eretz (respect). Er hât gespielt die role vun a minNasi” (a type of president). In alle schwere politische momenten hât men ihm geschickt in Peterburg un er is geween, asõ zu sâgen, der Jüdischer vorsteher bei der regierung, welche hât ihm, als ehrzeichen, un vieleicht zulieb sein kennen Französ, zugegeben zu der familie a “de-“, un seine ur-einiklach in Mohilev trâgen bis heuntigen tâg die dâsige familie “de Notkin”.

No comments:

Post a Comment